Plan Kruutntoone en Reinier van Houdt Pas maar op deze tas is van Zorro (en Zorro houdt van mij) recensie nieuw albam geschreven door Tim Donker.
Plan Kruutntoone en Reinier van Houdt Pas maar op deze tas is van Zorro (en Zorro houdt van mij) recensie nieuwe album
Recensie van: Tim Donker
Uw eerste oren, daar moet ge verdraaide zuunig op ween. Verdraaide, ik zeg. Ik verspeelde mijn eerste oren aan de prachtige prachtige mjoeziek daar buiten. Of liever hier binnen. Want dat is één ding: een brede muzikale interesse doen uw eerste oren rapper verslijten. Soms zeg ik dat tegen de mensen. Maar de mensen begrijpen dat niet. De mensen begrijpen nooit iets. Dan ontstaan er diskussies. Op kaffee bijvoorbeeld, in de tijd dat ik nog wel eens op kaffee ging met zo of met zo. Of in mijn eigenste kot, overheen een glas whiskey. In de tijd dat er nog wel eens iemand in mijn kot kwam die ik aankijken kon overheen een glas whiskey. Veel vaker, nu, op straat. Ter hoogte van mijn achtertuin. Eigenlijk wil ik net naar binnen gaan, eigenlijk wil ik de boodschappen uitpakken, eigenlijk wil ik schrijven, eigenlijk wil ik koffie, eigenlijk wil ik het pluis uit mijn navel pulken, eigenlijk wil ik de gaten in het plafond tellen, eigenlijk wil ik lezen, eigenlijk moet ik nodig, eigenlijk heb ik dorst, eigenlijk ging ik denken, eigenlijk moest ik kijken hoe de inkt droogde maar die stomme Sergio blijft maar doormekkeren over het een of het ander. De mensen blijven altijd maar doormekkeren over het een of het ander.
De mensen denken dan, als ik zoiets zeg, dat mjoeziek me nu onverschillig laat. Dat niets me echt nog raakt. Dat ik nooit meer iets hoor dat diepe indruk op me maakt. Dat ik de schoonheidsbeleving niet meer ken. Maar f’domme, dat is niet wat ik zeg.
Weet je wat ik zeg?
Dit is wat ik zeg.
Wat op eerste oren valt, kun je bij niks anders onderbrengen dan bij zichzelf. Ik bedoel de schok. Ik bedoel het ongehoorde. Ik bedoel ongekend. Ik bedoel het overweldigende. Ik bedoel das Erhabene. Ik bedoel het sublieme. En f’domme, Kant wist al dat dat niet hetzelfde is als het schone (Kant! hoor mij bezig!).
Als schitterend als een nieuwe liefde, als schitterend als je eerstgeborene. Dat laatste zeg ik niet zomaar. Dat eerste trouwens ook niet.
Dat het alles wat je al kent te boven gaat en dat het toch meteen vanaf het eerste moment van jou is. Dat je het niet inlijven kunt en het toch al ingelijfd hebt. Het beweegt buiten alle gekende kaders, het is het totaal nieuwe en toch ga je ermee terug zolang als je je herinneren kunt.
Zoiets maar toch niet. En dan helemaal anders.
Eén van de laatste keren dat iets me op nieuwe oren viel heette het Als alles eraf is. De band Plan Kruutntoone. Een naam die al langer meeging en die ik ook al langer kende maar waar ik voorheen nog nooit één liedje had gehoord. Soms gaan die dingen zo. Soms weet je niet waarom, soms weet je wel waarom. Soms gaan die dingen zo. Soms schrijf je het weg in een vakje in je kop en rust het goed daar. Omdat iemand iets gezeid haadt ofzo. De mensen moeten altijd maar dingen zeggen. Dat de band genoemd is naar een boek van Belcampo is ook al niet waar want het is een verhaal. Van Herman Pieter Schönfeld Wichers ja, geboren in 1902 en overleden in 1990. Hier in Utrecht geëerd met een heuse straat, deprimerende straat is dat, ik bezorg er soms de post.
En dan was er iemand die zei. Die iets tegen Hansko zei. Hansko, zanger, frontman van Plan Kruutntoone. Er was iemand, in sommige kringen noemen ze hem de muziekprofessor, die iemand, die vermeende muziekprofessor, die zei tegen Hansko dat Plan Kruutntoone een combinatie is, een “ideale combinatie” dan nog (ik hou niet van ideaal) van (riemen vast) “Captain Beefheart, Frank Zappa, The Ex en Bästard met etnische invloeden”, en Hansko, rustig (naar ik veronderstel) replikeerde: “Zappa is verschrikkelijk, Beefheart vind ik te gek”. Ik vernam dat toen mijn Zappaliefde op haar hoogtepunt verkeerde, inmiddels zijn mijn gevoelens wat gedraaid. Wat. Iets. Veel. Ik zou er nu bijna in mee kunnen komen, in het eerste deel van die uitspraak. Ik zou kunnen meekomen in een uitspraak als ruim 70% van wat Zappa gemaakt heeft, is verschrikkelijk en diene mens was ook nog eens een ongelooflijke lul op de koop toe. Maar ik zal altijd staande houden dat er zeven, negen of tien titels uit de Zappa-diskografie fantastisch zijn en dan nog een stuk of wat die niet half slecht zijn. Maar dat de ware avantgardistische mjoeziekliefhebber Zappa verguisd vind ik begrijpelijk, die blindelingse Beefheartliefde begrijp ik niet want wat voor Zappa geldt geldt voor Don van Vliet evenzo: ruimt 70% van wat die gast gedaan heeft, is verschrikkelijk.
Misschien was dat het. Dat gemakzuchtige o ik ben underground DUS Zappa is verschrikkelijk en Beefheart deugt. Soms verban je mensen op grond van een paar woorden naar een plek in je achterhoofd en soms laat je ze daar jaren zitten.
In 2013, ik denk een kleine zestien jaar nadat ik die woorden van Hansko over Zappa en Beefheart gelezen had, hoorde ik Als alles eraf is.
En
O
God.
De pracht. De zeggingskracht. De storm. De blaas. JA das Erhabene. JA het overweldigende. JA het sublieme. Een pak rammel en de innigste liefkozing ineen. Hoe ik daar zat, in gemakkelijke leunstoel die ik in die dagen nog tot helemaal voor het cd-apparaat sleepte als ik een cd luisteren ging, dan zitten, koptelefoon op mijn kop (waar zoon ding getuige de naam toch meer dan thuis hoort) & hoe het zinderde en bulderde en raasde en ging en kroop. Een ander mens was ik, toen ik opstond uit die leunstoel.
Terwijl toch. Als alles eraf is niet zonder referensies is. Inderdaad zou een mens Captain Beefheart kunnen noemen. Of Tom Waits era het gouden trio Rain Dogs, Frank’s Wild Years en Swordfishtrombones. Maar hee, die mannen haalden hun mosterd ook ergens. Dus ook kon je sporen van delta blues, Louisiana blues of jazz aantreffen bij die daar Plan Kruutntoone-cd. Er was meer. Een mespuntje Spleen misschien. Dingen als postrock, noise en misschien zelfs wel punk. Er was veel dat ik kennen kon, en dat ik zelfs in deze verhoudingen en miksturen nog wel kennen kon. En toch was er iets aan dat tiepies Plan Kruutntoone was, en alleen Plan Kruutntoone kon zijn. En met donderend geraas viel Als alles eraf is daar, en toen, in het jaar dat mijn zoon geboren werd, op mijn eerste oren.
Een mooi pak, hoewel kronolokies eerder, hoorde ik pas ná Als alles eraf is. Vallen op mijn eerste oren deed het niet meer (ik zei u toch al hoe snel die dingen verslijten!) maar mijn eerste ogen (als zoiets bestaat) werden gans schoon bediend. In doorzichtig plastieken insteekhoes kwam de cd. Niet alleen de cd bevattende, die hoes, maar een lieflijkheid aan kleinoderie. Een boekje, en verdere voorwerpen. Een stropdas. De ouwe stropdas van iemands pa, misschien Hansko’s pa. Zo dacht ik en pas later dacht ik dat ik vast niet de enige in de hele wereld was met een eksemplaar van Een mooi pak en dat de waarschijnlijkheid dat Plan Kruutntoone hun eigen kasten en de kasten van hun ouders geplunderd hadden om de insteekhoes te vullen met allerlei willekeurige kleine dingetjes niet erg groot was. Misschien was iemand naar de kringloopwinkel gegaan om daar een hele zwik stropdassen op te kopen? Dacht ik.
En dacht ik nog: ja dit is waarom iedereen tot op de Dag des Oordeels de fysieke geluidsdrager moet trouw blijven, dit is waarom de fysieke geluidsdrager het nooit halen zal bij fucking “streamingsdiensten”, “afspeellijsten”, “FLAC”, “MP3” of andere moderne rotzooi (ha! opa heeft gesproken!) (zwijgt allen verdoemme stil als opa spreekt).
En toen. Toen. & toen & toen & toen.
Toen kwam Wat doen de handen. Ja. O. Ik weet nog dat ik uit mijn vel barstte. Van spanning. Want doorheen de druivengaard had ik reeds vernomen dat Plan Kruutntoone op Wat doen de handen iets zou gaan doen met teksten van Samuel Beckett. O. Ik dacht. O. En o. En o. Dit gaat mooi worden, dit gaat fantasties worden, dit gaat het summum worden. O. O. Oja. De beste band van Nederland gaat iets doen met teksten van één van de allerbeste schrijvers allertijden. Dit Kan Niet Anders Dan Heel Erg Gaaf Worden.
Humzie.
Dat werd het dus niet. Wat doen de handen sloeg een wat bedeesdere toon aan dan ik inmiddels van Plan Kruutntoone gewoon was. Akademies haast. Bedachtzaam. Het vergde een grote konsentrasie maar die konsentrasie werd naar mijn smaak te weinig beloond zodat ik het ook bij herhaalde beluistering uiteindelijk niet volhield. Iedere keer weer dacht ik, dit gaat hem zijn, dit gaat de keer zijn dat ik stil zal blijven luisteren naar Wat doen de handen. En iedere keer wierp alles aan mij de handdoek in de ring. Mijn gedachten het eerst. Die kanten op gingen die me wegvoerden van de plaat. Dan volgden ook de benen. Ging ik de rotzooi van mijn kinderen opruimen (want na Als alles eraf is was er ook een dochter bij gekomen). Doorheen rondslingerende tijdschriften bladeren. Zomaar wat boeken in mijn boekenkast verplaatsen. Wat deden de handen? De handen deden van alles. De handen stonden tussen mij en het luisteren. En ik vond dat wel prima zo.
Op een troosteloze loodgrijze dag in april in het van de gele hond gescheten jaar 2021 (& de plaat is er dan al een tijdje) stel ik mij in alle oprechtheid de vraag kan Pas maar op deze tas is van Zorro (en Zorro houdt van mij) revansjeren?
Evenals de vorige uit op het fijne Esc.rec., misschien wel het beste label van Nederland. En ook zoals op de vorige (maar voor Plan Kruutntoone sowieso geen nieuwigheid) is er weer eens flink in (obskure) literatuur gedoken. Russen. Natuurlijk. Sasja Sokolov (en dan vermoed ik dat het zomaar zou kunnen gaan om de joyceiaanse bewustzijnsstroom van School der gekken) en Vsevolod Garsjin (wiens De rode bloem hier wel eens de grote inspiratiebron geweest zou kunnen zijn).
Van bewustzijnsstromen gesproken (wie sprak daar van een bewustzijnsstroom?) (sprak iemand van een bewustzijnsstroom dan?): ook Pas maar op deze tas is van Zorro (en Zorro houdt van mij) (de titel kan alvast tellen!) is een stroom. Een stroom die onderscheiden is in 10 verschillende liedjes is maar desalniettemin redelijk continu is: nu eens woester stromend, dan weer rustiger, nu eens een nivo van abstraksie bereikend en dan meer recht in het gezicht spat. Soms is er piano. Soms krakelt of tokkelt er een timide guitaar. Soms gaan luider de guitaren, noisey, mathrock-achtig. Soms zijn er gesproken teksten. Over gekken en Gelderland en inrichtingen en rokjes en gekookte eieren en blinden die lammen leiden. Soms leest een vrouw die teksten voor. Soms een man. Niet altijd is die man Hansko, me dunkt. Soms streelt de drummer zijn drums. Soms is hij wat minder lief voor zijn drumstel. De guitaar die van lispelen naar schreeuwen gaat springt zelden in melodie. De bas kan slepen. De bas kan aarzelen. Soms andere instrumenten. (?). Cello. (?). Blaasinstrument. (?). Ook in de minder abstrakte momenten blijft het onzeker. Niet geheel zonder ankerpunten overigens. Ik dacht aan. Aan The Spontaneous Music Ensemble. Aan Art Ensemble of Rake. Aan Nihilist Spasm Band. Een enkele keer aan As if were the seasons van Jospeph Jarman. En omdat niet alle geluiden op de plaat aan instrument of menselijke stem ontlokt lijken te zijn, dacht ik ook wel aan The Brutum Fulmen.
Dus.
Dus dan weet je het wel.
Experimenteel, jazz, konkrete muziek, vrije improvisasie, abstrakt. Is de hoek waar je het zoeken moet. Een vleugje rock nog misschien.
Vallen op eerste oren deed het niet meer.
Vallen op oren (zij waren twede derde vierde vijfde of meer) deed het wel, en dus deed het alvast meer dan Wat doen de handen. Want die heb ik vele luisterbeurten later nog altijd niet écht gehoord. Te vragen: waarom viel Pas maar op deze tas is van Zorro (en Zorro houdt van mij) niet op eerste oren? Omdat ik inmiddels als drie Kruutntoones verder was? Omdat Pas maar op deze tas is van Zorro (en Zorro houdt van mij) toch (weer) een andere toon aanslaat dan Als alles eraf is en dat die toon er niet één is van vuist-in-het-gezicht? Omdat ik ouder werd? Omdat mijn eerste oren nu echt definitief naar God geholpen zijn? Door de mjoeziek, de pachtige mjoeziek, alle bloedjesmoje mjoeziek die is daarbuiten en hierbinnen? Ik weet het niet. De plaat liet me niet naar adem happend op de vloer achter, zoals Als alles eraf is wel had gedaan.
Te vragen: revansjeert Pas maar op deze tas is van Zorro (en Zorro houdt van mij) op Wat doen de handen? Ja. Absoluut. Zonder meer. Ik liep rond op de plekken die de plaat voor me schiep. Ik was daar. Ik vond het mooi. Ik ben er geweest, en ik vond het mooi. Ik heb meegestroomd meegedreven meegedobberd in de stroom en ik vond het fijn. En als ge ergens, bij die stroom of een andere, mijn eerste oren ziet liggen, pas dan maar op. Mijn eerste oren zijn van mij en mijn eerste oren houden van mij.